Inkluzywność kluczem do rozwiązania kryzysu na rynku pracy w Polsce
W latach 2020–2029 zmiana struktury społecznej doprowadzi do skurczenia się rynku pracy aż o milion pracowników. Trend ten wymusi na pracodawcach konieczność podejmowania konkretnych działań zmierzających do aktywizacji pomijanych dotąd grup społecznych. – Inkluzywność to nie tylko kwestia etyczna, to strategiczna odpowiedź na kryzys demograficzny i niedobór siły roboczej – wskazuje Związek Przedsiębiorców i Pracodawców.
Jak podaje ZPP w raporcie „Każdy talent na wagę złota – inkluzywni w zatrudnianiu”, powołując się na dane Eurobarometru, problem braku rąk do pracy dotyka w Polsce już teraz 82 proc. małych i średnich przedsiębiorstw (przy średniej w UE na poziomie 54 proc.) i będzie się pogłębiał. Według obliczeń Eurostatu tylko w latach 2020-2029 rynek pracy skurczy się o milion pracowników. Dekadę później zmniejszy się o kolejne prawie 700 tys. pracowników, natomiast w latach 2040–2049 – niemal o 2,2 mln osób.
– Dane z raportów PIE jednoznacznie wskazują, że w Polsce do 2035 roku liczba pracowników zmniejszy się o 2,1 mln: w edukacji – o 29 proc., ochronie zdrowia – 23 proc., przemyśle – 11 proc. Z drugiej strony pomijany lub nie w pełni wykorzystywany jest potencjał szeregu grup społecznych – ocenia w rozmowie z agencją Newseria Emilia Szczukowska, analityczka ds. regulacyjnych w Departamencie Prawa i Legislacji Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.
Potencjał tkwi przede wszystkim w grupie osób przewlekle chorych, z niepełnosprawnościami, matek oraz ojców powracających do pracy po urlopach związanych z rodzicielstwem, a także osób, które ukończyły 50. rok życia. Podjęcie skutecznych działań w kierunku aktywizacji tych grup przez pracodawców i przedsiębiorców, przy realnym wsparciu państwa, może złagodzić skutki negatywnych trendów na rynku pracy w związku z widocznym brakiem wyspecjalizowanych pracowników w różnych branżach.
– To wielki potencjał niewykorzystanych kompetencji i ogromnej motywacji. Matki opiekujące się dziećmi to na ogół osoby bardzo dobrze zorganizowane, potrafiące koordynować wiele zadań jednocześnie, a także z silną motywacją, by z sukcesem łączyć zadania rodzinne z życiem zawodowym. Seniorzy to wielki potencjał doświadczenia, poczucie obowiązkowości, etosu pracy – wskazuje Paweł Fogt, dyrektor strategii i marketingu w Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.
Z danych ZPP wynika, że wśród matek dzieci w wieku 1–3 lat współczynnik aktywności zawodowej wynosi 62 proc. – o 26 pkt proc. mniej niż wśród kobiet bezdzietnych. Co trzecia matka dzieci do dziewięciu lat nie jest aktywna zawodowo. W gronie pokolenia silver aktywność zawodowa Polaków wynosi 58,4 proc., przy unijnej średniej 64,2 proc. Według danych GUS, opublikowanych w 2023 roku, liczba osób powyżej 50. roku życia aktywnych zawodowo była dwukrotnie niższa niż biernych (odpowiednio 4,8 mln i 8,7 mln).
– Dla osób przewlekle chorych praca często bywa rodzajem terapii pozwalającej na powrót do normalnego funkcjonowania, zajęciem dającym poczucie bycia potrzebnym, a także sposobem na zdobycie środków na leczenie. Z kolei osoby neuroróżnorodne to wielki zasób kompetencji takich jak kreatywność, możliwość wykonywania wielu zadań jednocześnie czy w przypadku osób autystycznych wielka dokładność i skrupulatność – mówi Paweł Fogt.
Raport kampanii „Choroba – pracuję z nią” wskazuje, że według 70 proc. menedżerów choroba może być powodem odrzucenia kandydata do pracy, a 40 proc. widzi wyzwania związane z potencjalnym zatrudnieniem osoby przewlekle chorej. Z kolei raport Fundacji SYNAPSIS wskazuje, że w grupie osób neuroróżnorodnych ponad połowa dorosłych osób w spektrum autyzmu nie pracuje, mimo że nie ma ku temu przeciwwskazań.
– Zestawienie tych danych jasno pokazuje niezrozumiały paradoks – coraz mniej ludzi będzie pracować, a jednocześnie odrzucany jest potencjał grup, które pracy potrzebują i poszukują – przekonuje Emilia Szczukowska.
– Druga odsłona potencjału omawianych przez nas grup ma wymiar czysto ekonomiczny. Według szeroko cytowanych danych McKinsey jeszcze z 2021 roku PKB Polski mógłby być o 9 proc. wyższy, gdyby lepiej wykorzystać potencjał kobiet na rynku pracy. To równowartość prawie 300 mld zł rocznie. Stworzenie lepszego systemu aktywizacji zawodowej osób chorych to powrót na rynek pracy kilkuset tysięcy pracowników – mówi dyrektor strategii i marketingu w Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.
Eksperci ZPP oceniają, że sytuacja powoli się zmienia, ale nadal działania państwa w tym zakresie nie są wystarczające.
– Pomoc i zachęty skupiają się na różnego rodzaju dotacjach i zwolnieniach podatkowych, ale wiedza na ich temat wśród przedsiębiorców, szczególnie z sektora mikro- i małych firm, jest fragmentaryczna, a realna opłacalność tych rozwiązań często kwestionowana. Na uwagę i pochwałę zasługuje program Aktywny Rodzic, czyli tzw. babciowe, który ułatwia systemowo powrót rodziców na rynek pracy. O tym, jak ważne i rezonujące jest to zagadnienie, świadczy
