Rośnie nielegalna produkcja i przemyt wyrobów tytoniowych w Polsce i w Europie. Według raportu KPMG co 11. papieros wypalony w 2024 roku w Europie pochodził z nielegalnych źródeł. W Polsce – co 25., a krajowy szary rynek po trzech latach spadków znów zaczyna szybko rosnąć. Według „Gazety Wyborczej” od stycznia do maja 2025 roku mocno się skurczyła legalna sprzedaż papierosów, tytoniu do skręcania papierosów i podgrzewanego tytoniu. Impulsem dla szarej strefy są krajowe podwyżki akcyzy i ostatnie plany Komisji Europejskiej, forsowane przez Holandię, dotyczące nowelizacji akcyzowej dyrektywy tytoniowej (TED) i zrównania cen wyrobów tytoniowych w UE.
– Kiedy myślimy o zwiększeniu podatków od tytoniu, co prowadzi do wzrostu cen, jedną z konsekwencji może być dynamiczny wzrost sprzedaży na czarnym rynku. W przeszłości mieliśmy z taką sytuacją do czynienia również we Włoszech. Ostatnio podjęliśmy jednak walkę z czarnym rynkiem wyrobów tytoniowych z bardzo dobrym skutkiem. Musimy znaleźć kompromis, równowagę pomiędzy ceną tytoniu, na którą mają wpływ podatki, oraz dążeniem do tego, aby wyroby tytoniowe nie trafiały na czarny rynek – podkreśla w rozmowie z agencją Newseria Pasquale Tridico, szef podkomisji do spraw podatkowych, włoski europoseł z Ruchu Pięciu Gwiazd.
Raport KPMG „Szara strefa tytoniowa w Europie w 2024 roku” wskazuje, że w całej UE co 11. papieros pochodził z nielegalnych źródeł. Łączna strata budżetów państw Wspólnoty wyniosła 14,9 mld euro, przy wzroście szarej strefy o 0,9 pkt proc. do 9,2 proc. Najwyższy udział szarej strefy tytoniowej w rynku tytoniowym w UE odnotowano we Francji (38 proc.), Irlandii (32 proc.) i Finlandii (20 proc.). Najszybciej szara strefa rosła w Holandii. Z uwagi na wysokie ceny papierosów (paczka papierosów kosztuje tu obecnie ponad 40 zł) holenderscy palacze wolą kupować wyroby tytoniowe za granicami kraju: ok. 40 proc. papierosów wypalanych w Holandii pochodzi z zagranicy.
– We Włoszech dzięki połączeniu środków zwalczających i współpracy z innymi krajami udało nam się wygrać walkę z przemytem. W Europie należy się zająć tą kwestią, ponieważ problem przemytu dotyczy nie tylko Włoch, gdzie ma on dużo mniejsze nasilenie niż kiedyś, ale można go dostrzec również w Holandii, Francji, Polsce, w wielu krajach Europy Środkowo-Wschodniej – przekonuje Pasquale Tridico.
W Polsce w 2024 roku z nielegalnych źródeł pochodziło ok. 1,85 mld sztuk papierosów, co oznacza wzrost o 23,3 proc. r/r (o 0,35 mld sztuk). To 4,3 proc. rynku (w 2023 roku było to 3,9 proc.), czyli co 25. papieros w Polsce pochodził z nielegalnych źródeł. Straty dla budżetu państwa z tego tytułu wynoszą 312 mln euro (wzrost o 57,6 proc. r/r). Co więcej, jak pisze „Gazeta Wyborcza”, od stycznia do maja 2025 roku mocno spadła sprzedaż wszystkich kategorii wyrobów tytoniowych. Spadły też wpływy do budżetu. Legalna sprzedaż tytoniu do skręcania skurczyła się o 15,79 proc., tytoniu do podgrzewania o 11,26 proc., a papierosów o ponad 7 proc. (ponad 1,55 mld szt.).
– Dzisiaj w Unii Europejskiej mamy bardzo różne stawki akcyzowe, bardzo wysokie zresztą, bo wiele krajów, w których te wzrosty szarej strefy są największe, ostatnio mocno podnosiły akcyzę. To jest dowód na to, że takie nonszalanckie podnoszenie akcyzy może doprowadzić właśnie do powiększenia szarej strefy. Z pewnością należy uszczelniać granice. Dzisiaj mamy do tego asumpt z powodów i bezpieczeństwa, i terroryzmu, również przemytu różnych towarów, w tym tytoniowych – wskazuje Waldemar Buda, europoseł z partii Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy, członek m.in. Komisji Zdrowia Publicznego (SANT) oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (AGRI) w Parlamencie Europejskim.
Z raportu „Wpływ podatku akcyzowego na rynek wyrobów tytoniowych w Polsce”, opracowanego przez Instytut Finansów Publicznych na zlecenie Fundacji Wolności Gospodarczej, wynika, że wzrost kwotowej stawki akcyzy o 10 proc. prowadzi do wzrostu wydatków konsumentów na zakup papierosów o ok. 1 proc., przy jednoczesnym spadku liczby sprzedawanych legalnie papierosów o ok. 9 proc.
Według ekspertów planowana przez Komisję Europejską nowelizacja akcyzowej dyrektywy tytoniowej (Tobacco Excise Directive, TED) może doprowadzić do jeszcze większego wzrostu szarej strefy w całej UE. Zapowiadana jest bowiem podwyżka minimalnej stawki akcyzy na papierosy w Unii Europejskiej. Rewizja, na którą naciska m.in. Holandia, ma doprowadzić do wyrównania cen wyrobów tytoniowych poprzez skokowy wzrost akcyzy.
– Francja i Holandia popełniły ten błąd, że radykalnie podnosiły akcyzę, a to – robione w nieumiejętny sposób – doprowadziło do wzrostu szarej strefy. Jeżeli namawia się nas do tego samego, to znaczy znów bez większego planu podniesienia radykalnego akcyzy, a pamiętajmy, że były takie dyskusje, które by akcyzę podniosły bodajże o 139 proc. w Polsce, doprowadziłoby to do sytuacji, w której natychmiast cena by wzrosła radykalnie i natychmiast wzrosłaby szara strefa. To nie jest ta droga. Należy wyznaczać jakąś drogę podwyżek rozłożoną w czasie, która nie powoduje takich skokowych fluktuacji i chęci zarabiania na nielegalnym przemycie – tłumaczy europoseł PiS.
O możliwości podniesienia minimum akcyzowego na papierosy o 139 proc. pisał kilka tygodni temu dobrze poinformowany brukselski portal EURACTIV, wg którego Komisja Europejska planuje wzrost minimum akcyzowego na papierosy z 90 do 215 euro za tysiąc szt., wzrost stawki na tytoń do skręcenia z 60 do 215 euro za kg (o 258 proc.) i podniesienie stawki minimalnej dla tytoniu do podgrzewania do poziomu 155 euro za kg (wzrost o 48 proc.).
Według Tax Foundation Europe nowe minimum akcyzowe Komisji Europejskiej spełniałoby zaledwie siedem państw tzw. starej Unii, w tym m.in. Belgia, Holandia, Francja czy Niemcy. W tych państwach wyroby tytoniowe nie podrożałyby w ogóle. W pozostałych 20 państwach członkowskich UE ceny musiałyby wzrosnąć – w Polsce cena za paczkę papierosów mogłaby wzrosnąć do poziomu Holandii – do 40 zł.
– <
